Oι Χριστιανοί εθεώρουν το χαράτς ή κεφαλικόν φόρον ως το υβριστικώτερον γνώρισμα της υποταγής των. Τους έφερεν εις τάξιν ραγιάδων ή υποτελών υπηκόων. Αλλ’ όμως ήτο ακόμη πικρότερον εκ του τρόπου της εισπράξεως ή εκ του ποσού το οποίον έκαστον άτομον υπεχρεούτο να πληρώνει. Η συλλογή του εγίνετο πρόφασις προς επιβολήν πολλών καταθλιπτικών αστυνομικών διατάξεων, και εμισείτο διπλασίως επειδή οι Μωαμεθανοί της κατωτάτης τάξεως ήσαν απηλλαγμένοι του βάρους τούτου.
Το χαράτς ενοικιάζετο πολλάκις εις τα χειρότερα καθάρματα εκ των περιστοιχιζόντων ένα πασσάν και εν Ελλάδι εξεχωρείτο πολλάκις εις τους ελαχίστους υπαξιωματικούς των Αλβανών μισθοφόρων. Οι μισητοί ούτοι φοροσυλλέκται εκαλούντο υβριστικώς γυφτοχαρατζήδες. Το παρωνύμιον τούτο έλαβεν αρχήν εκ της λαϊκής γνώμης ότι οι Γύφτοι υπέκειντο εις πληρωμήν διπλού χαρατσίου, κ’ εσήμαινεν ότι οι Αλβανοί επροσπάθουν να μεταχειρίζωνται ως Γύφτον πάντα άνθρωπον υποκείμενον εις το χαράτς.
Γεώργιος Φίνλεϋ – Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης
