Σε ένα από τα γνωστότερα μυθιστορήματα του Μ. Καραγάτση, τον Κίτρινο Φάκελο, ένας από τους κεντρικούς ήρωες και πιο συγκεκριμένα ο Κωστής Ρούσης, νομπελίστας λογοτέχνης, σε μια πολιτική συζήτηση παίρνει τον λόγο και αποδομεί το δημοκρατικό πολίτευμα. Συγκεκριμένα αναφέρει τα εξής:
«- Η δημοκρατία είναι το πιο αυταρχικό πολίτευμα, γιατί επιβάλλει στους πάντας τις ανεξέλεγκτες και άτοπες παρορμήσεις του όχλου. Μ’ ένα διχτάτορα, κατά κάποιον τρόπο συζητείς λογικά, γιατί έχει πάντοτε μια δόση λογικής. Με τον όχλο κάθε συζήτηση αποκλείεται. Μόνον να τον επηρεάσης μπορείς, αν είσαι δημαγωγός, αν δηλαδή μεταχειρισθής επιχειρήματα χαμηλοτάτης ποιότητας, τα μόνα που ο όχλος μπορεί να καταναοήση. Ένας διχτάτωρ, αν βέβαια δεν είναι κτήνος έχει κάποια γνώση και κάποιαν εκτίμηση προς τις προσωπικότητες της χώρας. Ο όχλος τις αγνοεί, κι ούτε παραδέχεται να κυβερνηθή από ανθρώπους που σκέπτονται. Η σκέψη για τον όχλο είναι αντιπαθής, ύποπτη και επικίνδυνη. Εκείνο που τον επηρεάζει είναι τα ωραία λόγια και η καταφερτζοσύνη. Η δημοκρατία κρατάει πεισματικά στο περιθώριο τις αξίες, εκτός αν αυτές καμουφλαρισθούν με τα χυδαία προσόντα που θαυμάζει ο όχλος. Να! Παράδειγμα ο κ. Τασάκος, νέος μεγάλης αξίας, που για να επιτύχη τον σκοπό του διαβουκόλευσε άλλοτε τον όχλο με εκδηλώσεις ψεύτικου ενδιαφέροντος. Ο κ. Τασάκος είναι πολιτικός, μα θα αποτύχη, επειδή κάποτε ο όχλος θα διαισθανθή πως είναι άνθρωπος αξίας και θα τον παραμερίση. Η δημοκρατία βασίζεται στο θέλημα της πλειοψηφίας. Ποιας πλειοψηφίας; Η πλειοψηφία του όχλου δεν δημιουργείται στην τύχη αλλά με βάση κάποιες κοινές ομοιότητες των ατόμων που τον αποτελούν και οι πιο κοινές, οι πιο θεμελιώδεις ομοιότητες είναι η βλακεία και η κακεντρέχεια. Συνεπώς δημοκρατία είναι το πολίτευμα εκείνο που η πλειοψηφία των ηλιθίων και κακεντρεχών εκλέγει κυβερνήτες του συνόλου κατ’ εικόνα και ομοίωση της. Η δημοκρατία δεν αρκείται να παραμερίση τους νοήμονες και αγαθούς από την διαχείρηση των κοινών. Διαποτισμένη από αβυσσαλέο και φαρμακερό πλέγμα κατωτερότητας, κάνει το παν για να τους εξουθενώσει.
-Η αθηναϊκή δημοκρατία όμως, τον διέκοψε ο κύριος Λεπίδης.
Ο Δάσκαλος τον σταμάτησε με θεληματική χειρονομία:
– Η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν η δικτατορία πενήντα χιλιάδων ομότιμων πολιτών επί τριών εκατομμυρίων συμμάχων, μετοίκων και δούλων. Επί πενήντα χρόνια οι 25.001 από αυτές τις πενήντα χιλιάδες έτυχε να είναι άνθρωποι έξυπνοι. Βιολογικό φαινόμενο καταπληκτικό και ανεπανάληπτο στην ιστορία. Από την στιγμή που οι 25.001 έξυπνοι έγιναν 24.999, οι 25.001 ηλίθιοι έφεραν στην αρχή τον Κλέωνα, άνθρωπο στα μέτρα τους ακριβώς και η δημοκρατία ξαναβρήκε τον συνεπή εαυτό της.
Κίτρινος Φάκελος, σελ. 54-55, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=XlmlGtw6gDo&w=550&h=350]
