Ποτέ δεν μου πέρασε από το νου πως φιλολογία και τέχνη ενός έθνους είναι κάτι τι αόριστα και αχαρακτήριστα κοσμοπολιτικό και αξεχώριστον από των ξένων εθνών τη σκέψη και το αίσθημα, κάτι τι που δεν εκφράζει τα πιο ιδιαίτερα και τα πιο αποκλειστικά και τα πιο βαθιά γνωρίσματα της φυλής, της κοινωνίας, της ιστορίας, της εποχής, της γλώσσας, και όλα τα σημάδια που παρουσιάζει ότι λέγετ’ εθνική ψυχή. Αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε πως μέσα στα έξοχα και τα άρτια, τα έργα του νου του καλλιτεχνικού, δυο ψυχές πάντα αποτελούν τη μουσική συμφωνία, που μαγεύει και που αθάνατη στέκει: η εθνική ψυχή που πλάθεται από τα σημάδια τα ξεχωριστά που είπαμε. Και η ανθρώπινη ψυχή που γίνεται από τα στοιχεία τα κοινότατα και γενικώτατα που δεν έχουν πατρίδα και εποχή, και βρίσκονται σε κάθε τόπο και σε κάθε ώρα. Πότε ακούμε γλυκά και πιο γνώριμο μας φαίνεται της μιας, και πότε της άλλης το κελάιδισμα. Όμως η Μούσα των μεγάλων και των αθανάτων έργων είναι δίψυχη. Στης θεάς αυτής το βωμό να γονατάτε πάντα, ω εμπνευσμένοι νέοι της Ελληνικής γης! Τα άσκημα και τα άμουσα πάντα να αναθεματίζετε, κι ας τύχη να είναι σκαλισμένα και στο πλέον καθάριο πεντελικό μάρμαρο.
Κωστής Παλαμάς
