Βαριά δουλειά που εξευτελίζει τον άνθρωπο – και κείνον που τραβάει και κείνον που τραβιέται. Μα όσο θα στέκεται ο κόσμος, φοβούμαι πως θα υπάρχουν, με διάφορες, ολοένα ανανεούμενες μορφές, κούληδες.
– Ποιο είναι το χρέος μας; συλλογίζομαι κοιτάζοντας μ’ επιμονή την ιδρωμένη ράχη. Τούτο μονάχα: να προσπαθούμε, όσο μπορούμε, να εχτελούν το χρέος των κούληδων μονάχα όσοι δεν μπορούν να προσφέρουν τίποτα καλύτερο στον κόσμο. Nα μπει, ας είναι και προσωρινά, η σωστή, η δίκαιη ιεραρχία – κι όχι η σημερινή, η άδικη κι απάνθρωπη, όπου οι πιο κούληδες πηγαίνουν καβάλα κι ορίζουν.
– Δικαιοσύνη θα πει όχι να ‘ναι όλοι άρχοντες ή όλοι δούλοι. Δικαιοσύνη θα πει: ο φύσει δούλος να εχτελεί χρέη δούλου κι ο φύσει άρχοντας, χρέη άρχοντα. Γιατί πιστεύω ακλόνητα στην ανισότητα των ανθρώπων. Κι αν σήμερα στην εποχή που ζούμε, μια τίμια ψυχή έχει χρέος να μισεί τη σημερινή οργάνωση του κόσμου, είναι όχι γιατί υπάρχουν αρχόντοι και δούλοι, παρά γιατί οι αρχόντοι οι σημερινοί έχασαν τις παλιές αρχοντικές αρετές και κατάντησαν μέσα τους δούλοι.
Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας – Ιαπωνία
