Καλέργι – Μουσολίνι – Προς την Πανευρώπη μέσω του Φασισμού

Γράφει ο Αλέξανδρος Καρράς

Για τον πρωτόφαντο σκοπό δώστε λαοί τα χέρια!
Η Ελλάδα! Ω! αυτή η χώρα ποια προπύλαια σου ανοίγει, Πανευρώπη!
Κωστής Παλαμάς

Στην προηγούμενη εργασία είδαμε αναλυτικά τα όσα έγραφε στο βιβλίο «Πανευρώπη» ο Ρίχαρντ Κουντενχόβ Καλέργι. Είναι γνωστό ότι ο εμπνευστής μιας ενοποιημένης Ευρώπης είχε επαφές με πλήθος στοχαστών και πολιτικών την εποχή εκείνη, προσπαθώντας να προωθήσει την ιδέα του για μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία. Στην παρούσα εργασία θα δούμε τις επαφές του με τη φασιστική Ιταλία και τις απόψεις του για τα επιτεύγματα του Ιταλικού Φασισμού, καθώς και μια συνέντευξη που παραχώρησε στον Ιούλιο Έβολα. Πρέπει να υπενθυμίσουμε επίσης ότι ένας από τους φανατικότερους υποστηρικτές μιας ενοποιημένης Ευρώπης υπήρξε ο Φρειδερίκος Νίτσε, ο οποίος χαρακτήριζε τον εαυτό του «Καλό Ευρωπαίο», θαύμαζε τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη κι εναντιωνόταν στον παγγερμανισμό, επιθυμούσε τη διάλυση των εθνών-κρατών, αντιπαθούσε τον εθνικισμό και τον φυλετισμό και πίστευε ότι οι Ευρωπαίοι έπρεπε να γίνουν μια μεικτή φυλή ανακατωμένοι μεταξύ τους. Ο Νίτσε είχε εμπνεύσει τον Καλέργι, τον Έβολα, τον Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο και τον Μπενίτο Μουσολίνι.

Ο Καλέργι και η δημοκρατία

Όπως ήδη έχουμε δει, ο Καλέργι θεωρούσε ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να ενωθεί μόνο με ένα κοινό πολίτευμα. Υποστήριξε λοιπόν ότι η ενωμένη Ευρώπη έπρεπε να έχει πολίτευμα δημοκρατικό. Όμως, αν εξετάσουμε προσεκτικά τα όσα έγραψε στην «Πανευρώπη», θα διαπιστώσουμε ότι το δημοκρατικό πολίτευμα το υποστήριξε ως το επικρατέστερο κατά την εποχή εκείνη, δηλαδή το 1923. Ο Καλέργι αναγνώριζε, όπως κι ο Νίτσε, ότι ο Ναπολέων ήταν ο τελευταίος που κατόρθωσε να ανασυστήσει μια ευρωπαϊκή αυτοκρατορία σαν του Ιουλίου Καίσαρα, του Καρλομάγνου και του Ιννοκέντιου Γ’. Εάν είχε νικήσει ο Ναπολέων στη μάχη της Λειψίας (Οκτώβριος 1813), τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης θα είχαν γίνει πραγματικότητα είτε με βοναπαρτικό είτε με δημοκρατικό σύστημα, υποστήριξε ο ίδιος. Η μάχη αυτή χαρακτηρίζεται και ως Μάχη των Εθνών. Ως συνέπεια της ήττας του Βοναπάρτη από τη συμμαχία των αυτοκρατοριών της Ρωσίας και της Αυστρίας, αλλά και των βασιλείων της Πρωσσίας και της Σουηδίας, ο Καλέργι αναφέρει ότι η ιδέα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης γέννησε την Ιερά Συμμαχία κι ενέπνευσε τον Τζουζέπε Μαντσίνι που οραματίστηκε μια ενωμένη και δημοκρατική Ευρώπη. Οι δημοκρατίες της Ευρώπης εγκαθιδρύθηκαν μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κάτι που ο ίδιος δεν παρέβλεψε να το τονίσει λέγοντας ότι «ο Παγκόσμιος Πόλεμος εκμηδένισε τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες», εννοώντας φυσικά τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία. Συνοπτικά περιγράφει τα αποτελέσματα μετά τον πόλεμο του 1914-1918: «Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έριξε τους θρόνους της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης κι έτσι ήρθε η δημοκρατία στην Ευρώπη κι οι ιδέες του Μέττερνιχ ηττήθηκαν από τις ιδέες του Μαντσίνι». Συνεπώς, γίνεται κατανοητό ότι ο Καλέργι δεν έβαζε το πολίτευμα πάνω από την ιδέα της Πανευρώπης, αλλά την Πανευρώπη πάνω από το πολίτευμα.

Ο Καλέργι στη Ρώμη το 1933

Ο Κουντενχόβ Καλέργι το 1933 επισκέφτηκε τη Ρώμη για να συναντήσει τον Μουσολίνι. Ο Ιούλιος Έβολα του πήρε μια συνέντευξη και μεταξύ άλλων ο Ιταλός φιλόσοφος εισαγωγικά ανέφερε ότι ο Καλέργι επισκέφτηκε την Ιταλία για «να αποκτήσει προσωπική γνώμη για το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η νέα Ιταλία στο ζήτημα της ενοποίησης της κατακερματισμένης πολιτικής και πνευματικής πραγματικότητας της ηπείρου μας»¹. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Καλέργι στο βιβλίο «Πανευρώπη» είχε κάνει μνεία στον Μουσολίνι λέγοντας ότι οι λαοί οδηγούνται στο απόγειο αποκλειστικά μέσω των προσωπικοτήτων των μεγάλων τους τέκνων, προσθέτοντας ότι εκείνη την εποχή για το ιταλικό έθνος διαδραμάτιζαν έναν τέτοιο ρόλο ο Ιταλός ποιητής Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο και ο Μπενίτο Μουσολίνι. Αυτό μας δείχνει ότι ο Καλέργι αναγνώριζε την αξία της προσωπικότητας του Μουσολίνι ήδη από το 1923, δηλαδή δέκα χρόνια πριν την επίσκεψή του στη Ρώμη. Η πρόταση για την συνέντευξη του Καλέργι στο περιοδικό Regime Fascista έγινε από τον Roberto Farinacci. «Είναι η σταθερή πεποίθησή μου σχετικά με την υπερεθνική αποστολή του Φασισμού εκείνη που με έφερε στη Ρώμη, όπου είχα την τιμή να με υποδεχθεί δύο φορές και με μεγάλη εγκαρδιότητα ο Ντούτσε»², δήλωσε μεταξύ άλλων ο επισκέπτης Καλέργι.

Οι απόψεις του Καλέργι για τον Φασισμό

Ο Καλέργι θεωρούσε ήδη από το 1923 ότι τα πιο καυτά ζητήματα που απειλούσαν την ευρωπαϊκή ήπειρο ήταν δύο: το κοινωνικό (πάλη των τάξεων) και το ευρωπαϊκό (πόλεμος μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών). Δέκα χρόνια μετά θα προσθέσει και το ζήτημα του πολιτεύματος και θα αναγνωρίσει ότι η Ιταλία του Μουσολίνι είχε επιλύσει τα δύο από τα τρία προβλήματα και ότι έμενε να επιλύσει το πρόβλημα της διαιρεμένης Ευρώπης. Ο Έβολα παραθέτει τις δηλώσεις του αυτές από το «Regime Fascista»:

«Υπάρχουν τρία μεγάλα πολιτικά προβλήματα, σε σχέση με τα οποία η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα σε κρίση, δηλαδή το πρόβλημα της συνταγματικής μεταρρύθμισης, του κοινωνικού ζητήματος και του ευρωπαϊκού ζητήματος υπό στενή έννοια. Μεταξύ των διαφόρων εθνών, η Φασιστική Ιταλία είναι εκείνη που έχει συμβάλει περισσότερο στη λύση των δύο πρώτων σημείων. Η Ιταλία έχει ξεπεράσει ήδη το πρόβλημα της συνταγματικής μεταρρύθμισης, έδωσε τα απαραίτητα στοιχεία για την επίλυση του δεύτερου προβλήματος, του κοινωνικού ζητήματος, και προορίζεται να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το τρίτο και μεγαλύτερο πρόβλημα, το ευρωπαϊκό ζήτημα»³.

Ο Κόμης Καλέργι εξέφρασε την πεποίθηση ότι η Ιταλία λόγω του Φασισμού διέθετε την σταθερότητα εκείνη που δε διαθέτουν οι δημοκρατίες. Γι’ αυτό την θεωρούσε κατάλληλη να οδηγήσει την Ευρώπη στην ενοποίησή της, ενώ χαρακτήρισε τον Μπενίτο Μουσολίνι μεγαλοφυΐα:

«Λόγω της ανεξαρτησίας της από τους αστάθμητους παράγοντες και τις κρίσεις των κοινοβουλευτικών καθεστώτων, η Ιταλία είναι σήμερα το έθνος που είναι το πλέον κατάλληλο για τη διεξαγωγή μιας διαρκούς διεθνούς πολιτικής. Στην πράξη, η Ιταλία έχει τη δυνατότητα να γίνει ο διαιτητής των σχέσεων μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας και αυτό θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα σε μια νέα πορεία. Έφτασε η στιγμή για τον Φασισμό να κατευθύνει την προσοχή του πέρα από το κοινωνικό και συνταγματικό ζήτημα, για το οποίο έχει ήδη ολοκληρωθεί ο κύκλος αποκαταστάσεως, και να προσανατολιστεί στο ζήτημα της Ευρώπης, καθώς, δεδομένης της σημερινής κατάστασης και των πρόσφατων αναταραχών της διεθνούς πολιτικής της Ευρώπης, η Ιταλία είναι πλέον πραγματικά σε θέση να κρατήσει στα χέρια της τα κλειδιά για το πεπρωμένο της ηπείρου μας. Αυτό το συναίσθημα για τη σωστή στιγμή, ενωμένο με μια λατινική αίσθηση ισορροπίας, είναι ένα από τα σημαντικότερα δώρα της μεγαλοφυΐας του Μουσολίνι»⁴.

Ο Καλέργι αναγνώρισε επίσης ότι ο Φασισμός είχε πολύτιμη συμβολή στα συνταγματικά και κοινωνικά ζητήματα παρέχοντας την επίλυση των διεθνών ζητημάτων έναντι των μαρξιστικών και μπολσεβικικών προτάσεων της εποχής:

«Το φασιστικό σύνταγμα θα μπορούσε να μην έχει αξία καθαρά και μόνο για την Ιταλία, αλλά να είναι ευρύτερα ευρωπαϊκό, στο μέτρο που εκφράζει ένα σοφό μίγμα της αυταρχικής και αριστοκρατικής αρχής με εκείνο το τμήμα που μπορεί να είναι υγιές στη δημοκρατική αρχή. Παραχωρεί χώρο στη δικαιοσύνη και την φωτισμένη διοίκηση ανώτερων προσωπικοτήτων και παράλληλα δίνει μια σταθερή βάση στην αρχή της ταυτότητας, της ελεύθερης αφοσίωσης και συνεργασίας, πειθαρχώντας κάθε δύναμη στο όνομα της ανώτερης ιδέας του έθνους. Η ευρωπαϊκή ψυχή, όπως την αντιλαμβάνομαι, χαρακτηρίζεται από τρία βασικά στοιχεία: τον ηρωισμό, την προσωπικότητα και την κοινωνικότητα. Δεδομένου ότι η λύση του Φασισμού περιλαμβάνει και τα τρία σε μια σοφή ισορροπία, παρουσιάζεται ως η πλέον κατάλληλη για την ανάληψη ενός χαρακτήρα ευρωπαϊκής καθολικότητας».

Στη συνέχεια υποστήριξε ότι η πολιτική έπρεπε να διαχωρίζεται από την οικονομία, αναγνώρισε ότι η συντεχνιακή μεταρρύθμιση του Φασισμού είχε ήδη φέρει αποτέλεσμα θετικό έναντι της μαρξιστικής ουτοπίας κι επισημαίνει το λάθος της δημοκρατίας και του κοινοβουλευτισμού:

«Από κοινωνικής απόψεως, η συνεισφορά του Φασισμού συνίσταται ουσιαστικά σε μια νέα συντεχνιακή ιδέα ως ολοκληρωτική υπέρβαση εκείνου που θα μπορούσε να είναι θετικό στον περίφημο μαρξιστικό μύθο της ταξικής πάλης. Από αυτή την άποψη, με βάση την συντεχνιακή μεταρρύθμιση όπως υλοποιήθηκε στα κυριότερα κράτη, δεν νομίζω ότι μπορούμε να αποκλείσουμε την ιδέα μιας μελλοντικής ευρωπαϊκής συντεχνιακής συνέλευσης που θα αποσκοπούσε στη μελέτη των πιο ζωτικών τεχνικών προβλημάτων που υπάρχουν στην πολύπλοκη οικονομία της ηπείρου από την άποψη του ολοκληρωτισμού, χωρίς περιορισμό. Αυτό θα είχε ως στόχο την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων για τα οποία, δυστυχώς, οι άνθρωποι σήμερα επικαλούνται τις ουτοπίες της Κόκκινης Διεθνούς. Σχετικά με αυτό το θέμα, μου φαίνεται σημαντικό να τονίσω ότι, ανάμεσα στα άλλα λάθη του δημοκρατικού καθεστώτος, είναι πως επιτρέπει στο κοινοβουλευτικό σύστημα να παρακάμψει την πολιτική. Για μένα, ο διαχωρισμός του οικονομικού στοιχείου από το πολιτικό είναι μια αναγκαιότητα σε ένα σχέδιο ανανέωσης. Αυτό έχει ήδη επιτευχθεί με τη φασιστική μεταρρύθμιση του Κοινοβουλίου στο σώμα των συντεχνιών. Φυσικά, ο στόχος δεν πρέπει να είναι ο διχασμός, αλλά η αποκατάσταση της ελευθερίας στην πολιτική, αντί να τη συνδέει με την οικονομία (όπως συμβαίνει στην αριστερή ιδεολογία). Αυτό θα επέτρεπε στην πολιτική να κατέχει έναν σοφό, ορθολογιστικό έλεγχο εκ των άνω στην οικονομία όταν εμφανίζονται καθοριστικές ανάγκες».

Υποστήριξε επίσης ότι η ιδέα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης ήταν απαραίτητη για τρεις λόγους: «οικονομικούς, διεθνούς ευρωπαϊκής πολιτικής έναντι των μη ευρωπαϊκών κρατών και στρατιωτικής ενότητας»⁵.

Ο Ιούλιος Έβολα αναφέρει στη συνέχεια του άρθρου του ότι ο Καλέργι ρωτήθηκε τι εννοούσε με τον όρο πασιφισμός. O Κόμης Καλέργι ρωτήθηκε λοιπόν αν υποστήριζε το γενικό και αντιζωτικό ιδεώδες της ειρήνης, αρνούμενος την ανώτερη, πνευματική έννοια που μπορεί να προσφέρει η εμπειρία και οι δοκιμασίες ενός πολέμου τόσο στα άτομα όσο και στη φυλή ή αν υπερασπιζόταν έναν ενδοευρωπαϊκό ειρηνισμό που αποσκοπούσε μόνο στην ενοποίηση των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών, χωρίς όμως να αποκλείει ότι το ενοποιημένο και συναφές μπλοκ ευρωπαϊκών δυνάμεων θα μπορούσε ως ένα αυτοκρατορικό και κυρίαρχο ιδεώδες των απέναντι στις υπόλοιπες δυνάμεις του κόσμου. «Ο Κουντενχόβε», συνεχίζει ο Έβολα, «αναγνώρισε ότι οι ιδέες του κινούνται βασικά, και ειδικά, προς αυτή τη δεύτερη κατεύθυνση. Μας υπενθύμισε πόσο συχνά έχει επικαλεστεί την εσωτερική ευρωπαϊκή ειρήνη επειδή είναι παιδαριώδες να επιμένουμε στην αμοιβαία παράλυση τις οικονομικής και στρατιωτικής δύναμης των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών, διότι μια ευρωπαϊκή αμυντική ενότητα είναι απαραίτητη και υγιής έναντι των τριών μεγαλύτερων αντιευρωπαϊκών δυνάμεων: της Ρωσίας, της Ασίας και της Αμερικής – και ίσως ακόμη και επιθετική».

Ο Καλέργι διευκρίνισε μάλιστα ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη έπρεπε να προχωρήσει με μια γαλλογερμανική συμμαχία με σκοπό να εμποδιστεί οποιαδήποτε ηγεμονική τάση από κάποιο έθνος της Ευρώπης: «Θεωρώ απαραίτητο για την πανευρωπαϊκή ιδέα να τεθούν οι βάσεις για μια γαλλο-ιταλική συμφωνία, και αυτό για ένα διπλό σκοπό: πρώτον, επειδή μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να φθάσουμε σε μια ισορροπία μεταξύ των δύο μεγαλύτερων στοιχείων του ευρωπαϊκού πολιτισμού, των λατινικών και των γερμανικών, μια ισορροπία που θα εμπόδιζε την άνοδο ηγεμονικών τάσεων από οποιοδήποτε μέρος». Τόνισε ξανά, όπως και στην Πανευρώπη του, ότι το γαλλογερμανικό ζήτημα ήταν το βασικό εμπόδιο για την ενοποίηση της Ευρώπης. «Ο θανάσιμος εχθρός της χώρας μας η Γαλλία⁶», γράφει ο Χίτλερ, «πρέπει να απομονωθεί από τη συμμαχία του μέλλοντος».

Ο Έβολα ανέφερε ότι ο Καλέργι γνώριζε ότι η Ιταλία τότε στρεφόταν προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση μέσω ενός ιταλογερμανικού μπλοκ, δίχως όμως να παραβλέπει τον κίνδυνο η Γερμανία να επέστρεφε κάποια στιγμή σε έναν αποκλειστικό και ουσιαστικά υλιστικό φυλετισμό⁷. Ο Καλέργι έκλεισε τη συνέντευξη εκφράζοντας την ελπίδα του για το ρόλο που μπορούσε να διαδραματίσει η Ιταλία του Μουσολίνι για την υλοποίηση της ευρωπαϊκής ιδέας:

«Και ειλικρινά ελπίζω ότι η νέα Ιταλία θα παραμείνει πιστή στη μεγάλη παράδοσή της, εργαζόμενη με όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για εκείνη την ευρωπαϊκή ιδέα, η οποία είχε ήδη διατυπωθεί από τον Δάντη, υλοποιήθηκε πνευματικά από την Εκκλησία της Ρώμης, πραγματοποιήθηκε στρατιωτικά από τον Ιταλό Ναπολέοντα, και τελικά ανανεώθηκε με πιο σύγχρονο τρόπο από τον επηρεασμένο από τον Ματσίνι μύθο περί της «Νέας Ευρώπης».

Ο Καλέργι κι η σχέση του με τον Φασισμό
κατά την περίοδο 1933-1938

Ο Καλέργι ήλπιζε από το 1933 ότι ο Μουσολίνι θα εγγυάτο την ανεξαρτησία της Αυστρίας από τη Γερμανία. Μεταξύ 1933 και 1936 δεν απέκλειε μια «φασιστική Πανευρώπη». Το 1936 η ιταλογερμανική συμμαχία, δηλαδή ο Άξονας, έκαναν τον Καλέργι να χάσει τις ελπίδες του για μια Πανευρώπη που θα υλοποιούσε ο Μουσολίνι. Ο Ντούτσε είχε επιχειρήσει συνεργασία μαζί του με αντάλλαγμα τη δημοσίευση κειμένων του που θα νομιμοποιούσαν τον ιταλικό πόλεμο στην Αιθιοπία, θα υποστήριζαν τη διάκριση του αυστριακού έθνους από το γερμανικό και θα αντέκρουαν τη φυλετική θεωρία των Γερμανών εθνικοσοσιαλιστών.

Προς τα τέλη του 1937 ο Καλέργι δημοσίευσε το έργο «Το ολοκληρωτικό κράτος ενάντια στον άνθρωπο», όπου εναντιώθηκε σε φασισμό, εθνικοσοσιαλισμό και κομμουνισμό. Υποστήριξε ότι αυτές οι τρεις θεωρίες κοινό σημεία είχαν τη λατρεία στην παντοδυναμία του κράτους και την υποβάθμιση του ατόμου. Μεταξύ άλλων συμπέραινε ότι η κρατική αποστολή στη Ρωσία ήταν το ταξικό ιδανικό, στη Γερμανία το φυλετικό ιδανικό και στην Ιταλία το εθνικό ιδεώδες. Για τον Φασισμό είπε ότι ήταν μια δικτατορία της αστικής τάξης ενάντια στον μπολσεβικισμό, ως αποτέλεσμα της πάλης του με τον μαρξισμό, όπως ο μπολσεβικισμός ήταν το προϊόν της πάλης με τον καπιταλισμό. Πάντως ο Καλέργι θα τολμήσει να πει ότι η φασιστική Ιταλία ήταν προτιμότερη από μια μπολσεβικική Ιταλία: «Μόνο η ιστορία θα μπορέσει να κρίνει το ενδεχόμενο αποτέλεσμα αυτού του επικίνδυνου πειράματος, αλλά δεν είναι τόσο νωρίς σήμερα ώστε να πούμε ότι μια φασιστική Ιταλία, όσον αφορά την ανθρώπινη ελευθερία και προσωπικότητα, είναι αναμφισβήτητα προτιμότερη από μια μπολσεβικική Ιταλία. Σε έναν μπολσεβικικό κόσμο ένα φασιστικό κράτος θα ήταν άσυλο για την προσωπικότητα και την ελευθερία». Ο Καλέργι στο βιβλίο του για τον ολοκληρωτισμό έγραψε ότι «σε σύγκριση με την μπολσεβικική κρατική οικονομία οι ιδιωτικές οικονομίες της Γερμανίας και της Ιταλίας είναι φιλελεύθερες».

Τον εθνικοσοσιαλισμό των Γερμανών τον όρισε, εύστοχα, ως εξής: «Aπό πολιτιστική άποψη είναι λιγότερο επαναστατικός από τον μπολσεβικισμό αλλά λιγότερο συντηρητικός από τον φασισμό. Δεν είναι άθεος, αλλά είναι αντικληρικός και εν μέρει αντιχριστιανικός. Στόχος του είναι μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία της γερμανικής φυλής, του εκλεκτού λαού του εθνικοσοσιαλιστικού ευαγγελίου».

Ο Καλέργι ίδρυσε το 1923 το κίνημα «Πανευρώπη» και κατά τη δεύτερη φάση της δράσεώς του (1933-1939) εργάστηκε προς μια ευρωπαϊκή αμυντική συμμαχία ενάντια στον ιμπεριαλισμό του Γ’ Ράιχ και στην προετοιμασία μιας γερμανοευρωπαϊκής συμφιλίωσης μετά την πτώση του εθνικοσοσιαλισμού. Οι προσπάθειές του να αποτραπεί ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος απέβησαν ανεπιτυχείς. Μάλιστα το 1938 κι ενώ ήταν εξόριστος στην Ελβετία επιχείρησε και πάλι να συνεργαστεί με τον Μουσολίνι και τον Φασισμό, αλλά οι προσπάθειες του ήταν μάταιες. Ο Μουσολίνι είχε πλέον ιμπεριαλιστικά όνειρα, φανταζόταν τον εαυτό του διάδοχο των καισάρων και από φανατικός αντιγερμανός είχε γίνει φίλος και σύμμαχος του Χίτλερ.

Ο Όττο Στράσσερ κι ο Ντομινίκ Βεννέρ
επιβεβαιώνουν τον Καλέργι για τον Χίτλερ

Σε αυτά που υποστήριξε ο Καλέργι σχετικά με τους σκοπούς του Χίτλερ κατά της Ευρώπης είχε δίκιο. Ο ίδιος ο Αδόλφος Χίτλερ τον επιβεβαιώνει με όλα εκείνα που ο ίδιος ομολόγησε στο «Mein Kampf», μιλώντας για την καταστροφή της Γαλλίας και για μια Ευρώπη 250.000.000 Γερμανών:

«…η Γερμανία δε βλέπει την καταστροφή της Γαλλίας παρά σαν ένα μέσο που θα προσδώσει επιτέλους στο λαό μας, σ’ ένα άλλο επίπεδο, την έκταση που του χρειάζεται. Γιατί σήμερα είμαστε 80.000.000 Γερμανοί σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Η εξωτερική μας πολιτική δεν μπορεί να θεωρηθεί πετυχημένη παρά μόνο αν μέσα σε 100 χρόνια, 250.000.000 Γερμανοί μπορούν να ζήσουν πάνω σ’ αυτήν την ήπειρο όχι σωριασμένοι ο ένας πάνω στον άλλο σαν τους σκλάβους που δουλεύουν στις φάρμες του Νέου Κόσμου, μα σαν αγρότες κι εργάτες που εξασφαλίζουν ταυτόχρονα την ύπαρξή τους με την εργασία τους⁸».

Ο Όττο Στράσσερ το 1940 υποστήριζε την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης εγκωμιάζοντας τον Καλέργι, γράφοντας ότι ο Χίτλερ είχε αποκηρύξει τον Εθνικοσοσιαλισμό και είχε στραφεί στην ιδέα των Εθνικοφιλελευθέρων. Η ιδέα αυτή ήταν ο Παγγερμανισμός, δηλαδή η γερμανική κυριαρχία επί των Ευρωπαίων κι όχι μια ενοποίηση της ευρωπαϊκής οικογένειας. Συγκεκριμένα έγραψε τα εξής:

«Το 1871 όμως, όταν γεννήθηκε ο γερμανικός καπιταλισμός και το γερμανικό εξωτερικό εμπόριο άρχισε να επεκτείνεται, μια νέα ιδέα γεννήθηκε στα μυαλά των Εθνικοφιλελεύθερων, οι οποίοι υποστηρίζονταν από τη βαριά βιομηχανία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αυτή η ιδέα ήταν ο παγγερμανισμός. Ο παγγερμανισμός στόχευε σε ευρωπαϊκή κυριαρχία. Κήρυττε μια συμμαχία με τη Βρετανία με γνώμονα το συμφέρον του εξωτερικού εμπορίου, κι ήταν σφόδρα εχθρικός τόσο προς τη Ρωσία, όσο και προς τη Γαλλία. Ο Χίτλερ είχε απομακρυνθεί πολύ από το εθνικοσοσιαλιστικό πρόγραμμα, το οποίο βέβαια απαιτούσε ελευθερία και την επανένωση των διαφορετικών κλάδων της γερμανικής φυλής, αλλά ταυτόχρονα στόχευε στο να κάνει τη Γερμανία μέλος της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας, πιστό απ’ αυτήν την άποψη στο σύνθημα του πνευματικού ηγέτη του, Μαίλερ φαν ντεν Μπρουκ, ο οποίος είχε πει: “Ήμασταν Τεύτονες, είμαστε Γερμανοί, θα είμαστε Ευρωπαίοι”»⁹.

Τα όσα φαίνονται ξεκάθαρα μέσα από το Mein Kampf μαρτυρούνται κι από προσωπικές συζητήσεις του με τον Στράσσερ, τις οποίες κατέγραψε ο ίδιος στο δικό του βιβλίο:

«”Μπορεί να υπάρχει μόνο μία Μεγάλη Δύναμη στην Ευρώπη”, μου είπε μια μέρα, “κι η Γερμανία, η πιο Άρια χώρα, πρέπει να γίνει αυτή η Δύναμη. Τα άλλα έθνη είναι όλα μπάσταρδα, και γι’ αυτό δεν μπορούν να ονειρεύονται να κυριαρχήσουν σε διάφορους λαούς της ηπείρου μας. […] Με μια αγγλο-γερμανική συμμαχία ο κόσμος θα μπορούσε ν’ ανανεωθεί κι η Γαλλία να εκμηδενιστεί. Ο θανάσιμος εχθρός μας θα απομονωνόταν”.»¹⁰ Για όλα αυτά ο Στράσσερ χαρακτήρισε τον Χίτλερ «αποτυχημένο μνηστήρα της Βρετανίας»¹¹.

Σε άλλο του βιβλίο ο Στράσσερ υποστήριξε ανοιχτά ότι για να δημιουργηθεί μια Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία έπρεπε να πέσει ο χιτλερισμός ο οποίος, έλεγε ο ίδιος, ευθυνόταν για τον πόλεμο που ξεκίνησε το 1939 κι ήταν αποτέλεσμα του χιτλερικού συστήματος. Μερικές από τις προτάσεις ήταν να ανασυσταθεί η Αυστροουγγαρία, να ενωθεί ξανά η Πολωνία και να αποζημιωθεί για τον χιτλερικό πόλεμο εναντίον της¹².

Όμοια με τον Όττο Στράσσερ κι ένας άλλος μεγάλος διανοούμενος της ευρωπαϊκής ιδέας, ο Dominique Venner, υποστήριξε ότι «ο Χίτλερ δεν ήταν Eυρωπαίος επαναστάτης, ήταν παγγερμανιστής και φυλετιστής με παρωπίδες». Μάλιστα ο Venner παρουσιάζει και τις αιτίες για τις οποίες η Ευρώπη καταστράφηκε από τον Χίτλερ κι ότι εξαιτίας του δεν μπόρεσε να οδηγηθεί η ήπειρος προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωσή της: «Όλα τα σχέδια για να οργανωθεί η Ευρώπη είχαν σταματήσει σε τρία εμπόδια τα οποία πήγαζαν από την ιδεολογία και την προσωπικότητα του Hitler. Το πρώτο ήταν η μίξη ακραίων μορφών φυλετισμού και εθνικισμού, το άλλο οι απόλυτα αυταρχικές του ιδέες στις σχέσεις του με άλλους λαούς, και τέλος, το τρίτο σχετιζόταν με την χιτλερική ιδέα του ζωτικού χώρου»¹³.

Ο Ίων Δραγούμης εγγύτερα στη σκέψη
των οραματιστών της ευρωπαϊκής ειρήνης

Δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι δίπλα στη σκέψη του Στράσσερ και του Βενέρ ήταν κι ένας Έλληνας, ο Ίων Δραγούμης, ο οποίος έγραφε το 1919 στο ημερολόγιό του: «Μου φαίνεται πως αυτό το “Γιούχα σ’ όλους τους ιμπεριαλισμούς” μου έρχεται φυσικά στο στόμα, από το αίσθημα πως άμα πέσουν τα ιμπεριαλιστικά, κεφαλαιοκρατικά καθεστώτα στη Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία όπως έπεσαν στη Ρωσία, τότε θα μπορέσει ν’ ανασάνει ο Ελληνισμός από τις διάφορες χωματικές βουλιμίες των Γάλλων, Άγγλων, Ιταλών, όπως και των Ρώσων. Ας μας αφήσουν ήσυχους στα σύνορά μας. Αυτό προπάντων θέλω και γι’ αυτό λέω “Κάτω όλοι οι ιμπεριαλισμοί!”»¹⁴.

Ο Δραγούμης, σε αντίθεση με τον Χίτλερ και το μίσος που έτρεφε για τους Γάλλους σχεδιάζοντας την καταστροφή της Γαλλίας για να κυριαρχήσουν 250.000.000 Γερμανοί στην Ευρώπη, βρισκόταν εγγύτερα στην ευρωπαϊκή ιδέα του Καλέργι, του Στράσσερ, του Βενέρ, του Ντριέ λα Ροσέλ, του Έβολα και του Μόσλι. Έγραφε λοιπόν τον Φεβρουάριο του 1919: «Μ’ αρέσει να μη σκοτίζομαι και για πάρα πέρα, για ιμπεριαλιστικά σχέδια, μ’ αρέσει η αδελφότητα που αισθάνονται αναμεταξύ τους οι λαοί σαν άνθρωποι, μ’ αρέσει ο Γάλλος να βλέπει τον Γερμανό σαν αδελφό, σαν όμοιό του, σαν άνθρωπο, να βλέπει τη διαφορά του και να μην τον βρίζει, να μην τον περιφρονεί.»¹⁵ Την ίδια περίοδο μάλιστα σημείωνε στο ημερολόγιό του στα αγγλικά τις δηλώσεις του Γούντροου Ουίλσον¹⁶ για τη δημιουργία μιας Κοινωνίας των Εθνών που θα εξασφάλιζε την ειρήνη στον κόσμο¹⁷. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι ο τερματισμός των πολέμων στην Ευρώπη ήταν κάτι που τον απασχολούσε ιδιαίτερα, καθώς κι ο ίδιος ως άτομο είχε υποστεί τις συνέπειες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είχε βρεθεί εξόριστος στην Κορσική υπό την ομηρία των Γάλλων. Με αγανάκτηση σχολίαζε μια δήλωση του Ουίλσον που έλεγε ότι με την ΚτΕ δε θα ξαναγίνει πόλεμος για τα επόμενα είκοσι χρόνια επειδή οι λαοί είναι εξαντλημένοι: «Ώστε η ligue (ΚτΕ) δεν είναι η αιτία που θα πάψουν οι πόλεμοι. Η αιτία είναι η εξάντληση! Σπολλάτι!»¹⁸.

Είναι ευνόητο λοιπόν ότι, ο Δραγούμης, αν ζούσε το 1923 θα υποστήριζε την ευρωπαϊκή ιδέα, την ειρήνη μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών, αλλά και της Ευρώπης με τη Ρωσία. Με αγανάκτηση για τους πολέμους των δυτικών εναντίον της Ρωσίας σημείωσε στο ημερολόγιό του: «Τί πηγαίνετε με στρατούς και στόλους στη Ρωσία για να πολεμήσετε τον μπολσεβικισμό που τον θέλουν οι Ρώσοι επειδή έτσι θέλουν;»¹⁹.

Όπως είδαμε παραπάνω ο Καλέργι πάνω από την ευρωπαϊκή ιδέα και την εξασφάλιση της ειρήνης στην ευρωπαϊκή ήπειρο δεν έθετε το πολίτευμα, ούτε όμως και το οικονομικό σύστημα. Για τον λόγο αυτό προσέγγισε τον Μουσολίνι επιχειρώντας να τον πείσει να υλοποιήσει την ευρωπαϊκή ενότητα. Ο Καλέργι διέκρινε άλλωστε ως θετικό στοιχείο ότι ο Μουσολίνι είχε ανακηρύξει τον Τζουζέπε Μαντσίνι ως πρόδρομο του φασισμού. Ήλπιζε μάλιστα, όπως λέει ο ίδιος, ότι μπορούσε να τον δελεάσει να αναλάβει τον ρόλο αυτό ικανοποιώντας τη φιλοδοξία του μέσα από τον πρωταγωνιστικό του ρόλο σε ένα τόσο σημαντικό διεθνές ζήτημα. Στις 23 Φεβρουαρίου του 1923 δημοσίευσε σε μια φιλελεύθερη εφημερίδα της Βιέννης μια ανοιχτή επιστολή προς τον Μουσολίνι, καθώς ο Φασισμός ακόμα δεν είχε καταργήσει τον κοινοβουλευτισμό:

«Στο όνομα της νεολαίας της Ευρώπης, σας κάνω έκκληση: σώστε την Ευρώπη! Η Γερμανία και η Γαλλία, δύο από τα τρία μεγάλα έθνη που έχουν αναδυθεί από την αυτοκρατορία του Καρλομάγνου, πολεμούν μεταξύ τους εδώ και δέκα αιώνες. Η Ιταλία, ενωμένη και ισχυρή, έχει την αποστολή να είναι διαιτητής σε αυτήν την κληρονομική κατάσταση των δύο αδελφών εθνών της και να θέσει τα θεμέλια για την ανάκαμψη, την ένωση και την αναγέννηση της Ευρώπης. Αγαπάτε την Ιταλία και εύχεστε τη ζωή και την ευημερία της. Αλλά κανένα ευρωπαϊκό έθνος δεν μπορεί να ζήσει και να ευημερήσει όσο πεθαίνει η ήπειρος. Η Ιταλία μπορεί να ανθίσει μόνο σε μια υγιή Ευρώπη – σε μια τρελή Ευρώπη πρέπει να σβήσει. Όποιος αγαπά τώρα το έθνος του είναι βέβαιο ότι θα αγαπήσει την Ευρώπη: ως καλός Ιταλός πρέπει να είσαι καλός Ευρωπαίος, όπως ο καλύτερος Ιταλός του περασμένου αιώνα ήταν και ο καλύτερος Ευρωπαίος του – ο Τζουζέπε Ματσίνι. […] Ας γίνει η Ρώμη – η παλιά πρωτεύουσα της Ευρώπης από τους Καίσαρες μέχρι τους Πάπες – η αφετηρία μιας νέας Ευρώπης! Μεταμορφώνοντας τις οργανώσεις τους, η Βρετανία έχει εξελιχθεί από ευρωπαϊκή σε διηπειρωτική αυτοκρατορία, ενώ η Ρωσία σε μια ευρασιατική αυτοκρατορία. Και οι δύο έχουν ξεπεράσει την Ευρώπη και θα μπορούσαν να επιβιώσουν από την πτώση της. Τα άλλα έθνη έχουν γίνει μια κοινότητα μέτρια, αντιμετωπίζοντας την εναλλακτική της ένωσης ή του θανάτου. Συγκεντρωθείτε, μαζί με όλες τις κυβερνήσεις που έχουν επίγνωση των ευθυνών τους για το μέλλον της ηπείρου τους και των δημοκρατιών της, για να βρουν μια δίκαιη λύση της γαλλογερμανικής σύγκρουσης και να συγκροτήσουν την Πανευρωπαϊκή ένωση. Έναν αιώνα μετά την Αμερική, η Ευρώπη πρέπει να διακηρύξει το Δόγμα Μονρό: “Η Ευρώπη για τους Ευρωπαίους”. […] Εάν η Ρωσία, με κάποιες καλές σοδειές, ανακάμψει από την οικονομική της κρίση προτού ενωθεί η Ευρώπη, τότε μπορεί να συμβεί μέσα σε μια γενιά κόκκινοι ή λευκοί Κοζάκοι να λούσουν τα άλογά τους στην Αδριατική και ο λατινικός πολιτισμός να γίνει και πάλι θύμα βαρβαρικών επιδρομών. Εσείς, ο διάδοχος του Μάριου και του Καίσαρα, έχετε τη δύναμη να αναβάλετε για αιώνες μια νέα εισβολή.»

Ο Μουσολίνι κι οι ιδέες του Καλέργι

Η επιστολή του Καλέργι έκλεινε με φιλική προσφώνηση και το δέλεαρ της αθανασίας για το όνομα του Μουσολίνι: «Βάλτε με τόλμη τέλος στο χάος και μη φοβηθείτε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης! Τότε η μνήμη σας θα είναι ευλογημένη και το όνομά σας αθάνατο».

Ο Μουσολίνι δεν απάντησε. Έκτοτε όμως Καλέργι και Μουσολίνι θα συναντηθούν δύο φορές ακόμα. Ο Καλέργι ήλπιζε ότι η Ιταλία του Μουσολίνι για χάρη της πανευρωπαϊκής ένωσης δε θα άφηνε ποτέ τη Γερμανία να προσαρτήσει την Αυστρία και ότι θα μπορούσε να οδηγηθεί σε μια ιταλογαλλική συμμαχία προκειμένου να ανακοπεί οποιαδήποτε διάθεση από γερμανικής πλευράς για ρεβανσισμό εκδίκησης. Όλα αυτά θα εξασφάλιζαν την ειρήνη κι ο Μουσολίνι θα μπορούσε να διαιτητεύσει μεταξύ Γάλλων και Γερμανών προκειμένου να συμφιλιωθούν και να συνεργαστούν για την ευρωπαϊκή ιδέα.

Εν τέλει, το 1936 ο Μουσολίνι από αντιγερμανός που ήταν αλλάζει κατεύθυνση και συμμαχεί τον Χίτλερ δημιουργώντας τον Άξονα. Τρία χρόνια μετά θα ξεκινούσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Μουσολίνι υπήρξε εκείνος που θα μπορούσε να είχε αποτρέψει αυτή την οδυνηρή εξέλιξη.

Ο άνθρωπος που κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο πρωτοστατούσε στο παρεμβατικό κίνημα, όπως κι ο ποιητής Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο που συνεργαζόταν στη Γαλλία με τον Μωρίς Μπαρρές, πιέζοντας με την αρθρογραφία του την ιταλική κυβέρνηση να πολεμήσει τον παγγερμανισμό και τους «βάρβαρους του Βορρά», όπως αποκαλούσε πολλάκις τους Γερμανούς, που είχε γράψει μια εκτενή μελέτη για τη φυλετική θεωρία των Γερμανών με τίτλο «Θεωρητικός Παγγερμανισμός»²⁰, που χλεύαζε το 1934 τις παγγερμανιστικές ιδέες από ένα μπαλκόνι στο Μπάρι, ο άνθρωπος αυτός λοιπόν υπέκυψε στις εκκλήσεις του Χίτλερ και συμμάχησε με τον παγγερμανισμό. Επέλεξε δια του πολέμου και των κατακτήσεων να μοιραστεί την Ευρώπη με τον Χίτλερ. Στην τελευταία συνέντευξή του που την όρισε ως «Πολιτική Διαθήκη» του, αποκάλυψε το σχέδιό του: «Η Ευρώπη χωρισμένη σε δύο μεγάλες σφαίρες επιρροής: βόρεια και βορειοανατολικά γερμανική επιρροή, νότια, νοτιοανατολικά και νοτιοδυτικά ιταλική επιρροή»²¹.

Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
ο Μουσολίνι υιοθετεί τις ιδέες του Καλέργι

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Σκορτσένυ κατά την περίοδο της αιχμαλωσίας του Μουσολίνι ο Χίτλερ του είχε χαρίσει όλα τα βιβλία του Νίτσε για να απασχολείται μελετώντας. Είναι πασίγνωστο ότι ο Μουσολίνι εκτιμούσε ιδιαίτερα το Νίτσε και τη φιλοσοφία του κι είχε συζητήσει με τον Καλέργι για αυτόν στην πρώτη τους συνάντηση στο Παλάτσο Βενέτσια, σύμφωνα με την μαρτυρία του τελευταίου. Τελικά εκτός από το Νίτσε ο Χίτλερ είχε αποφασίσει να του στείλει κι έναν καταδρομέα, τον Όττο Σκορτσένυ. Τον Σεπτέμβριο του 1943 ο Όττο Σκορτσένυ με εντολή του Χίτλερ επιχειρεί στο Γκραν Σάσσο την απελευθέρωση του έκπτωτου Μουσολίνι . Η επιχείρηση ήταν επιτυχής κι ο Μουσολίνι μεταφέρθηκε στο Μόναχο όπου έκανε παρέα και συζήτησε πολύ με τον Σκορτσένυ. Ο τελευταίος τον συμπάθησε πολύ.

Οι συζητήσεις τους κινήθηκαν γύρω από το μέλλον της Ευρώπης. Ο Σκορτσένυ αναφέρει ότι ο Μουσολίνι είχε σκεφτεί πάρα πολύ το νεοφασιστικό δόγμα που πλέον ξεπερνούσε κατά πολύ τον εθνικιστικό και μοναρχικό φασισμό του παρελθόντος κι αποτελούσε κάλεσμα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Περιφραστικά ο Σκορτσένυ αναφέρει τις ιδέες του Μουσολίνι: «Αυτή η ενότητα δεν θα μπορούσε να συμβεί υπό την κυριαρχία ενός και μόνου έθνους ή ενός μικρού συνασπισμού εθνών, αλλά έπρεπε να περιλαμβάνει όλα τα κράτη της Ευρώπης. Το νέο δόγμα στόχο είχε να ενοποιήσει όλα τα ελεύθερα έθνη και να τα στρέψει εναντίον της διεθνούς πλουτοκρατίας και κατά του επιθετικού καπιταλισμού. Τα ευρωπαϊκά κράτη έπρεπε να συνεργασθούν για την αξιοποίηση του ανεκτίμητου πλούτου της αφρικανικής ηπείρου και μαζί να διευθύνουν την οικονομία προς όφελος των αφρικανικών και ευρωπαϊκών λαών»²².

Ακριβώς αυτά υποστήριζε από το 1923 ο Καλέργι σχηματίζοντας την ιδέα της Πανευρώπης: ένωση της Ευρώπης χωρίς ένα έθνος να ηγεμονεύει πάνω στα άλλα, γι’ αυτό κι απέκλειε την Βρετανία που ήταν πια μια διηπειρωτική δύναμη, και μέσω των αποικιών της Ευρώπης στην Αφρική να εξασφαλιζόταν η αυτάρκεια σε τρόφιμα, καθώς κι η οικονομική ανεξαρτησία της.

Πάνω σε αυτή την ιδέα των αποικιών της Ευρώπης στην αφρικανική ήπειρο ως μέσο για την επίλυση του οικονομικού προβλήματος της ευρωπαϊκής ηπείρου ο Μουσολίνι είχε πιστέψει πολύ. Ήταν ένα θέμα που συζητούσε με τον Αδόλφο Χίτλερ κι αυτός είχε συμφωνήσει μαζί του, σύμφωνα με όσα κατέγραψε στην Πολιτική Του Διαθήκη ο ίδιος ο Μουσολίνι: «Πάντα μιλούσα με τον Φύρερ για τη συστηματική οργάνωση της Ευρώπης και της Αφρικής. Δεν είχαμε ποτέ αποκλίσεις ιδεών»²³.

Ο Όττο Σκορτσένυ επιβεβαιώνει την υιοθέτηση αυτών των ιδεών του Μουσολίνι, αλλά κι ότι πλέον ο ηγέτης του Φασισμού είχε αντιληφθεί ότι οι εθνικισμοί έπρεπε να ξεπεραστούν, όπως και οι πόλεμοι, προκειμένου η Ευρώπη να επιβιώσει: «Ο Μουσολίνι μου δήλωσε ότι είχε σκεφτεί πολύ γύρω από την ιδέα της Ευρωαφρικής κι ότι θα μπορούσε να εφαρμοστεί μόνο εάν έπαυαν οι εγωιστικοί και περιορισμένοι εθνικισμοί και αναδιοργανώνονταν τα ευρωπαϊκά έθνη. Ειδάλλως οι ευρωπαϊκοί λαοί παρά την συνολική τους κουλτούρα δεν θα μπορούσαν πλέον να επιβιώσουν. Η περίοδος των φατριαστικών πολέμων είχε παρέλθει. Ή θα ενώνονταν ή θα καταστρέφονταν»²⁴.

Στο βιβλίο «Πανευρώπη» πολλά χρόνια νωρίτερα, ο Καλέργι, είχε αναφέρει ότι «ο Ευρωπαίος εθνικιστής πολιτικός θα καταντήσει σύντομα τόσο καταγέλαστος, όσο κάποτε ο τελάλης του χωριού», υποστηρίζοντας ότι οι πόλεμοι μεταξύ των Ευρωπαίων για τα σύνορα έπρεπε να τερματιστούν, τονίζοντας ξανά και ξανά ότι τα κράτη της Ευρώπης αν δεν ενώνονταν θα καταστρέφονταν.

Ο Αυστριακός καταδρομέας ανέφερε μάλιστα ότι ο Ιταλός ηγέτης κατά τον Νοέμβριο του 1943 στο πρώτο συνέδριο του Ρεπουμπλικανικού Φασιστικού Κόμματος είχε μιλήσει επάνω σε αυτές τις βάσεις. Ο Σκορτσένυ διαβεβαίωνε επίσης ότι ο νεοφασισμός διέφερε από τον “μοναρχικό” φασισμό κι ότι δεν αποτελούσε εφεύρημα του Χίτλερ, όπως υποστήριζαν την εποχή εκείνη διάφοροι ιστορικοί. Τόνισε μάλιστα ότι ο Ντούτσε από τις 25 Ιουλίου του 1943 κι όλη την περίοδο που παρέμεινε αιχμάλωτος μέχρι να απελευθερωθεί από εκείνον, αξιοποίησε πολύ ελεύθερο χρόνο για να βρει τις λύσεις σχετικά με αυτά τα ζητήματα. Σημειώνει μάλιστα ότι ξεχώρισε μια φράση από εκείνον: «Δεν αισθανόμαστε Ιταλοί γιατί είμαστε Ευρωπαίοι, αλλά αισθανόμαστε Ευρωπαίοι γιατί είμαστε Ιταλοί»²⁵.

Η πραγματικότητα είναι ότι ο Μουσολίνι υιοθέτησε την φράση αυτή από τον Τζουζέπε Μαντσίνι, όπως κι ο κόμης Καλέργι που την είχε αναφέρει στον Ντούτσε μερικά χρόνια νωρίτερα στη συνάντησή τους στη Ρώμη.

Συμπεράσματα

Εν κατακλείδι, σύμφωνα με όλα όσα αναφέρθηκαν στην παρούσα εργασία, η Ευρώπη πριν το 1939 είχε αρκετές εναλλακτικές για να αποφύγει τον φρικώδη πόλεμο που ξεκίνησαν από κοινού ο Χίτλερ κι ο Στάλιν. Ήταν ένας πόλεμος που ουσιαστικά ως τότε σχεδόν κανείς δεν τον επιδίωκε και κυρίως όλοι κοιτούσαν προς τη Ρωσία. Αν ο Καλέργι είχε εισακουστεί από τον Μουσολίνι και η Γαλλία είχε δεχθεί να συνεργαστεί με την Ιταλία, τότε ο Χίτλερ θα έμενε εντελώς απομονωμένος. Μόνη του επιλογή θα ήταν ο Στάλιν αλλά στα νώτα του θα είχε τη Γαλλία και την Ιταλία κι εναντίον του την Αγγλία, ενώ δε θα του είχε επιτραπεί από τον Μουσολίνι να προσαρτήσει την Αυστρία. Ο Μουσολίνι έχοντας την υποστήριξη του Καλέργι θα μπορούσε να οδηγήσει την Ευρώπη στην ενοποίηση χωρίς πόλεμο και μάλιστα με το σύστημα του Φασισμού, του οποίου είχε υπάρξει ο γεννήτωρ. Καθώς ο Ντούτσε της Ιταλίας έχαιρε εκείνη την εποχή της συμπάθειας του Τσώρτσιλ, του Γκάντι και πολλών άλλων ακόμα μεγάλων προσώπων της διεθνούς πολιτικής και της διανόησης, θα μπορούσε να κατορθώσει την υλοποίηση της ευρωπαϊκής ιδέας. Αντ’ αυτού επέλεξε να γίνει ο διάδοχος των καισάρων και να ξεκινήσει ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Είναι βέβαιο μάλιστα ότι θα τον υποστήριζαν ο Όσβαλντ Μόσλι, που έκανε εκστρατείες υπέρ της ειρήνης, αλλά και ο Όττο Στράσσερ, που προπαγάνδιζε ότι ο χιτλερισμός έπρεπε να πέσει για να ενωθεί η Ευρώπη, και που εκτιμούσε ιδιαιτέρως τις ιδέες του Καλέργι υιοθετώντας τες σχεδόν ακέραιες στο βιβλίο «Germany Tomorrow». Ο Χίτλερ με την ιδέα του παγγερμανισμού υπήρξε ο νεκροθάφτης της ευρωπαϊκής ιδέας, η οποία θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με τελείως διαφορετικά δεδομένα από τα σημερινά και χωρίς η Αμερική να κυβερνά την Ευρώπη. Όμως ο Μουσολίνι υπήρξε εκείνος που είχε τη δυνατότητα να επιλέξει μεταξύ της αναγέννησης ή της καταστροφής της Ευρώπης, επιλέγοντας τη δεύτερη και συμμαχώντας με τον Χίτλερ.

1Evola, J., Πανευρώπη και Φασισμός: Συνομιλία με τον κόμη Ρ. Ν. Κουντενχόβε-Καλέργι, 14/5/1933 περ. Regime Fascista. [Το εν λόγω κείμενο περιέχεται στην έκδοση «Julius Evola – Άρθρα για τον Φασισμό και τον Εθνικοσοσιαλισμό» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Νέα Γενεά»].

2Evola, J., Άρθρα για τον Φασισμό και τον Εθνικοσοσιαλισμό, σελ.66, εκδόσεις Νέα Γενεά.

3Evola, J., Άρθρα για τον Φασισμό και τον Εθνικοσοσιαλισμό, σελ.61-62, εκδόσεις Νέα Γενεά.

4Evola, J., Άρθρα για τον Φασισμό και τον Εθνικοσοσιαλισμό, σελ.66, εκδόσεις Νέα Γενεά.

5Evola, J., Άρθρα για τον Φασισμό και τον Εθνικοσοσιαλισμό, σελ.63, εκδόσεις Νέα Γενεά.

6Mein Kampf, Προσανατολισμός προς Ανατολάς ή ανατολική πολιτική, σελ. 765, Β’ τόμος, εκδόσεις Δίδυμοι.

7Evola, J., Άρθρα για τον Φασισμό και τον Εθνικοσοσιαλισμό, σελ.65, εκδόσεις Νέα Γενεά.

8Hitler, A., Mein Kampf, Το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας, Β’ τόμος, σελ. 776. εκδόσεις Δίδυμοι.

9Strasser, O., Ο Χίτλερ κι εγώ, σελ.174, εκδόσεις Νέα Γενεά.

10Strasser, O., Ο Χίτλερ κι εγώ, σελ.176, εκδόσεις Νέα Γενεά.

11Strasser, O., Ο Χίτλερ κι εγώ, σελ.175, εκδόσεις Νέα Γενεά.

12Strasser, O., Germany Tomorrow.

13 «Le Siècle de 1914: utopies, guerres et révolutions en Europe au XXe siècle», (Paris: Pygmalion, 2006), 318-20.

14Δραγούμης, Ι., Φύλλα ημερολογίου Στ’ 1918-1920, σελ.63, εκδόσεις Ερμής.

15Δραγούμης, Ι., Φύλλα ημερολογίου Στ’ 1918-1920, σελ.41, εκδόσεις Ερμής.

16Πρόεδρος των ΗΠΑ κατά την περίοδο 1913-1921.

17Δραγούμης, Ι., Φύλλα ημερολογίου Στ’ 1918-1920, σελ.39, εκδόσεις Ερμής.

18Δραγούμης, Ι., Φύλλα ημερολογίου Στ’ 1918-1920, σελ.46, εκδόσεις Ερμής.

19Δραγούμης, Ι., Φύλλα ημερολογίου Στ’ 1918-1920, σελ.45, εκδόσεις Ερμής.

20Βλέπε το βιβλίο «Φυλετισμός κι Αντισημιτισμός στην Ιταλία του Μεσοπολέμου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Νέα Γενεά».

21Mussolini, B., Το Δόγμα του Φασισμού και η Πολιτική Διαθήκη του Μουσσολίνι», σελ.126, εκδόσεις Νέα Γενεά.

22Skorzeny, O., Οι καταδρομικές μου επιχειρήσεις, σελ.320, εκδόσεις Eurobooks.

23Mussolini, B., Το Δόγμα του Φασισμού και η Πολιτική Διαθήκη του Μουσσολίνι», σελ.126, εκδόσεις Νέα Γενεά.

24Skorzeny, O., Οι καταδρομικές μου επιχειρήσεις, σελ.320-321, εκδόσεις Eurobooks.

25Skorzeny, O., Οι καταδρομικές μου επιχειρήσεις, σελ.320-321, εκδόσεις Eurobooks.