Τα βιβλία μου χρησιμεύουν όχι για να αντλώ γνώσες, παρά για να ακονίζεται το μυαλό μου, γιατί ξυπνούν μέσα μου σκέψεις και στοχασμοί. Είναι το ίδιο σαν να μιλώ μ’ έναν έξυπνο άνθρωπο. Όταν δεν έχω τον άνθρωπο, παίρνω το βιβλίο.
Μάης 1914
Ο Γούναρης ανέπτυξε πολύ καλά χτες ότι το διάβασμα δε φέρνει μόνο αποταμίευση από γνώσεις, αλλά το κυριότερο του αποτέλεσμα είναι ένα κατακάθι που μένει στο υποσυνείδητο μέσα μας, έτσι ώστε ένας διαβασμένος άνθρωπος είναι πολύ διαφορετικός από έναν αδιάβαστο, και κρίνει και σκέπτεται διαφορετικά. Είναι άλλο πράμα. Μένει πάντα μέσα μας ασύνειδα κάτι από τα διαβάσματά μας, όπως μένει μέσα μας κάτι από την παρατήρηση της κοινωνίας. Βλέποντας τον πόνο της μητέρας, ή του ερωτευμένου, ή του δυστυχισμένου, ή του φτωχού, στην κοινωνία, βγάζει κανείς ασύνειδα τη γενική έννοια του πόνου, έτσι και διαβάζοντας γίνεται μια ασύνειδη εργασία μέσα μας που κάνει το μυαλό να βγάζει πορίσματα γενικά, ή και το μορφώνει απλώς. Και εγώ το είχα σκεφτεί αυτό πολλές φορές, μα ο Γούναρης το ανέπτυξε πολύ καλά χτες.
15 Οκτωβρίου 1918
Πηγή: https://neageneabooks.gr/istologio/
