Ο Ιωάννης Μεταξάς, πιστός στην αρχαία παράδοση συμβούλευε την ΕΟΝ: «Να έχετε απόφασιν να είπετε εις ημάς, την γενεάν η οποία ήρθε και σας καθοδηγεί τώρα, εκείνο που έλεγαν τα παιδιά των Σπαρτιατών: «Άμμες δε γ’ εσσόμεθα πολλώ κάρρονες». Και ημείς θα γίνωμε πολύ καλλίτεροι σας. Τότε η Ελλάς θα πάη μπροστά». Ο Κωστής Παλαμάς επίσης πιστός στην αρχαία παράδοση και εμπνευσμένος από τα θεία λόγια του Πλάτωνος που ακολουθούν παρακάτω έγραψε τον στίχο:
Γνώμες, καρδιές, όσοι Έλληνες, ό,τι είστε, μην ξεχνάτε,
δεν είστε από τα χέρια σας μονάχα, όχι.
Χρωστάτε και σε όσους ήρθαν, πέρασαν, θα ‘ρθούνε, θα περάσουν.
Κριτές, θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί.
Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο του Πλάτωνα με τίτλο «Μενέξενος» στο οποίο υποτίθεται πως οι πρόγονοι απευθύνονται στους απογόνους και τους προτρέπουν να γίνουν καλύτεροι από αυτούς και να μην αναπαυθούν στα έργα τα δικά τους :
«Παιδιά, αυτή καθ’ αυτήν τη παρούσα στιγμή αποδεικνύεται ότι είσθε γεννημένοι από ανδρείους πατέρες. Εμείς έχουμε την δυνατότητα να σώσουμε όπως όπως τη ζωή μας, αλλά εν τούτοις προτιμάμε πιο καλά να πεθάνουμε ένδοξα παρά να ρίξουμε στο όνειδος εσάς τους απογόνους μας και να ντροπιάσουμε τους πατέρες και τους προγόνους μας όλους, πεισμένοι, ότι δεν αξίζει να ζει εκείνος που ντροπιάζει τους δικούς του και ότι αυτόν τον άνθρωπο δεν τον αγαπά ούτε άνθρωπος κανείς ούτε θεός, ούτε στη γη ούτε κάτω από τη γη μετά από το θάνατό του. Πρέπει λοιπόν ενθυμούμενοι τα λόγια μας, να εκτελείτε με ανδρεία το έργο σας, έστω και αν επιδίδεσθε σε άλλη παρά σε πολεμική ασχολία, και να ξέρετε, ότι ο πλούτος που αποκτήθηκε με ανανδρία δεν φέρνει ευτυχία σ’ αυτόν που τον κατέχει. Γιατί αυτός πλουτίζει για άλλον και όχι για τον εαυτό του. Ούτε το σωματικό κάλλος και η δύναμη φαίνονται να έχουν την αξία που τους αρμόζει, όταν είναι προσόντα ενός δειλού, αλλά απεναντίας κάνουν παραφωνία και αποκαλύπτουν περισσότερο το ελάττωμα και ξεσκεπάζουν τη δειλία. Και κάθε πνευματική επίδοση, όταν χωρίζεται από τη δικαιοσύνη και την άλλη αρετή, φαίνεται πανουργία και όχι σοφία. Γι’ αυτό να προσπαθείτε και στα πρώτα και στα τελευταία και σε όλη σας τη ζωή να στρέφετε όλη την προθυμία με όλους τους τρόπους σε αυτό: πώς να ξεπεράσετε και εμάς και τους προγόνους στην δόξα. Αλλιώς, να ξέρετε ότι, αν εμείς σας ξεπερνάμε στην αρετή, αυτή η υπεροχή μας μας δίνει ντροπή, ενώ αν είμαστε κατώτεροί σας, αυτό μας κάνει ευτυχισμένους. Θα γίνουμε εμείς οι νικημένοι και σεις οι νικητές αν εσείς βάλετε σαν σκοπό της ζωής σας, να μην καταχρασθείτε τη δόξα των προγόνων σας και να μην την ξοδέψετε, συναισθανόμενοι ότι για έναν άνδρα ο οποίος δίνει κάποια αξία στον εαυτό του, δεν υπάρχει άλλο αισχρότερο πράγμα παρά να εμφανίζεται τιμώμενος, όχι για τα προσωπικά του έργα αλλά για δόξα προγόνων. Βέβαια είναι για τους μεταγενέστερους καλός και μεγαλοπρεπής θησαυρός και υπάρχουν προγονικές τιμές. Αλλά είναι άνανδρο και αισχρό να χρησιμοποιεί κανείς έναν θησαυρό, είτε χρημάτων είτε τιμών, επειδή ο ίδιος δεν έχει δικά του αποκτήματα και ένδοξα έργα, και να μην τον παραδίδει στους απογόνους του. Και αν μεν επιδιώξετε αυτά στη ζωή σας, θα έλθετε κοντά μας αγαπημένοι προς αγαπημένους, όταν σας φέρει η κοινή μας μοίρα. Αν όμως αμελήσετε και φανείτε δειλοί, κανείς δεν θα σας υποδεχθεί με προθυμία. Για τα παιδιά ας τελειώσει με αυτά ο λόγος μου.
Δεν αγανακτούμε ούτε κυριευόμαστε από φόβο εξ αιτίας του γεγονότος ότι όταν χρειαστεί πρέπει να θυσιάσουμε τη ζωή μας. Παρακαλούμε λοιπόν τους πατέρες και τις μητέρες μας να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους εφαρμόζοντας την ίδια ακριβώς αρχή και να ξέρουν ότι δεν θα μας ευχαριστήσουν καθόλου με τους θρήνους και με τους οδυρμούς τους. Τουναντίον, αν έχουν οι νεκροί κάπως την αίσθηση των ζωντανών, θα μας δυσαρεστήσουν πολύ, αν βασανίζουν τον εαυτό τους και αν κάμπτονται από τις συμφορές. Ενώ, αν πενθούν με υπομονή και με μέτρο, θα μας δίνουν τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Γιατί η δική μας ζωή, ναι μεν θα τελειώσει, αλλά θα τελειώσει με το τέλος που είναι το ωραιότερο για ανθρώπινη ζωή, ώστε μάλλον να τιμάτε παρά να θρηνείτε τον θάνατο αυτής».
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:
Αίας Δάλιος
