Γεωργίου Φίνλεϋ, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως Α’ τόμος, μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Εφ’ όσον τα γράμματα και η τέχνη των αρχαίων Ελλήνων εξακολουθούν να τρέφωσι τους λόγιους και να εμπνέωσι τους καλλιτέχνας, η Ελλάς οφείλει να είνε αντικείμενον ενδιαφέροντος εις τα καλλιεργημένα πνεύματα. Αλλά και των νεωτέρων Ελλήνων η πολιτική ιστορία δεν είνε αναξία προσοχής. Η σημασία της Ελληνικής φυλής εις την πρόοδον του Ευρωπαϊκού πολιτισμού δεν πρέπει να μετρήται δια της αριθμητικής δυνάμεώς της, αλλά δια της κοινωνικής και θρησκευτικής επιρροής της εν τη Ανατολή.
Αλλά και γεωγραφικώς οι Έλληνες κατέχουσι τόσον ευρείαν έκτασιν παραθαλασσίας, και αι χώραι εν αις οικούσιν είνε τόσον αραιώς κατωκημέναι, ώστε έχουσιν ευρύν χώρον να πολλαπλασιασθώσι και αποτελέσωσι πολυάριθμον έθνος. Το γε νυν η επιρροή των εκτείνεται πολύ πέραν των εδαφών των κατεχομένων υπό της φυλής των· διότι Έλληνες ιερείς και Έλληνες διδάσκαλοι μετέδωκαν την γλώσσαν και τας ιδέας των εις το μεγαλείτερον μέρος των ευπαιδεύτων τάξεων μεταξύ του χριστιανικού πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Τουρκίας. Κατέστησαν ούτω οι αντιπρόσωποι της Ανατολικής Χριστιανοσύνης και έταξαν εαυτούς προέχοντας αντιπάλους προς τους κατακτητάς των, τους Οθωμανούς Τούρκους, οίτινες επέδραμον την Ευρώπην ως απόστολοι της θρησκείας του Μωάμεθ. Οι Έλληνες, καθ’ όλον τον χρόνον της υποταγής των εις τον ζυγόν ξένου έθνους και εχθρικής θρησκείας, ουδέποτε ελησμόνησαν ότι η γη την οποίαν κατώκουν ήτο γη των πατέρων των· και ο ανταγωνισμός των προς τους αλλόφυλους δέσποτας, κατά την ώραν και της ευτελεστάτης δουλείας των, ήτο οιωνός προαναγγέλων ότι η αντίστασίς των έμελλε ν’ απολήξη εις καταστροφήν ή εις απελευθέρωσιν.
Επήλθε τέλος η Ελληνική Επανάστασις. Απηλευθέρωσε Χριστιανικόν έθνος από της δουλείας του εις τον Μωαμεθανισμόν, ίδρυσεν εν νέον κράτος εν Ευρώπη, κ’ εξέτεινε τα ευεργετήματα της πολιτικής ελευθερίας εις χώρας όπου ο δεσποτισμός υπήρξεν από αιώνων εγγενής. Όπως αναπτύξωμεν τα αίτια αυτής, ανάγκη να περιγράψωμεν την κατάστασιν του Ελληνικού λαού και της Οθωμανικής κυβερνήσεων εν αρχή αυτής της ΙΘ’ εκατονταετηρίδος.
