Γράφει ο Αλέξανδρος Καρράς
(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελεύθερη Ώρα»)
Το Σάββατο που μας πέρασε, ανήμερα των Χριστουγέννων, γράψαμε με τον γνωστό δημοσιογράφο του πατριωτικού χώρου, Θεόδωρο Χατζηγώγο, μία εκπομπή στο κανάλι της συλλογικότητάς μας «Τρίτος Δρόμος» στο YouTube, όπου ο κ. Χατζηγώγος παραδέχτηκε ότι σκοπίμως απομόνωνε φράσεις του Δραγούμη με μόνο σκοπό να προκαλέσει τους ηγέτες του εθνικιστικού χώρου να δώσουν τις δικές τους απαντήσεις για τις ιδέες του Έλληνα διπλωμάτη κι εθνικιστή.
Έχω αναφερει πολλάκις σε εκπομπές μου ότι, ο Ίων, είχε επιρροές από τον Γάλλο διανοούμενο Μωρίς Μπαρρές, με τον οποίο είχε φιλία. Τον είχε ξεναγήσει μάλιστα στην Αθήνα όταν ήταν νέος. «Ο εθνικισμός είναι ενέργεια και κάθε ενεργητικός άνθρωπος είναι εθνικιστής είτε το γνωρίζει είτε όχι», έγραφε ο Ίων μνημονεύοντας τα λόγια του Μπαρρές. Μερικά χρόνια αργότερα ο καθηγητής Πολιτειολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Δημήτριος Βεζανής, έγραψε, επίσης στο ίδιο πνεύμα, σχετικά με τον εθνικισμό: «Εθνικόφρονες και πατριδολάτρες είναι όσοι απλώς αναγνωρίζουν την Ιδέα της Πατρίδος. Εθνικισμός είναι η δυναμική προσπάθεια της διαμόρφωσης του μέλλοντος συμφώνως με την Ιδέα.»
Ο εθνικός μας ποιητής, Κωστής Παλαμάς, αυτός ο θαυμαστής του Δ. Σολωμού, τον οποίο χαρακτήριζε «ποιητή των εθνικών παλμών», και του Αρ. Βαλαωρίτη, τον οποίο αποκαλούσε εθνικιστή, δίνοντας μία συνέντευξη το 1926 στην εφ. «Νέος Αγών» δήλωσε: «Ο πατριωτισμός μας είναι έμφυτος. Κι εγώ είμαι εθνικιστής, βέβαια εθνικιστής, είμαι ένας πατριδολάτρης…». Πριν δύο χρόνια είχα την τιμή να διαψεύσω το δημοσίευμα της γνωστής ιστοσελίδας «Ελληνικά hoaxes», η οποία αμφισβητούσε τη γνησιότητα της φράσης αυτής του Παλαμά. Για τον Βαλαωρίτη μάλιστα έλεγε: «Αν εθνικόν πνεύμα, ως ορίζει αυτό ο Σίλλερ, καλείται το σύνολον των ιδεών και αισθημάτων έθνους τινός εν σχέσει προς τας αντιθέτου φύσεως ιδέας και αισθήματα ετέρου έθνους, ο Βαλαωρίτης, ο κατ’ εξοχήν εκφράζων το πνεύμα τούτο, είναι ο κατ’ εξοχήν εθνικός ποιητής της νεωτέρας Ελλάδος.» Ο Βαλαωρίτης έγραφε «νιώθω για σε πατρίδα μου στα σπλάχνα σπαραγμό» ενώ σε γράμμα του δήλωνε πως «ο εθνισμός είναι ανώτερος παντός άλλους συμφέροντος».
Ο Παλαμάς σε μια βιβλικριτική του για το «Μαρτύρων και ηρώων αίμα» του Δραγούμη σημείωσε τα εξής: «Είπανε για το Βαλαωρίτη πως έβαλε την ποίηση στη φιλοπατρία. Ο Ίδας βάζει στη φιλοπατρία τη σκέψη. Είναι το πρώτο του αυτό βιβλίο που θα έλεγα πως μας φέρνει στον κόσμο των φυλετικών ιδανικών…». Στις 18 Νοεμβρίου του 1922, σε άρθρο για τον Μουσολίνι στην «Εμπρός» έγραψε: «Ο φασισμός είναι το βάρβαρο όνομα της πατριδολατρίας την οποία πρώτος εξήρε ο Πλάτων», εννοώντας φυσικά την περίφημη ρήση του Σωκράτους «μητρός τε και πατρός τε…».
Ο Γ. Ψυχάρης ήταν επίσης εθνικιστής και στον πρόλογο του «Ταξιδιού» του το αποδεικνύει: «Γλώσσα και πατρίδα είναι το ίδιο. Να πολεμά κανείς για την πατρίδα του ή για την εθνική τη γλώσσα, ένας είναι ο αγώνας. Πάντα αμύνεται περί πάτρης. […]Αφού δεν μπορεί να της είμαι χρήσιμος στον πόλεμο, τουλάχιστο πολεμώ για την εθνική μας γλώσσα. Ένα έθνος, για να γίνει έθνος, θέλει δυο πράματα· να μεγαλώσουνε τα σύνορά του και να κάμει φιλολογία δική του. Άμα δείξει πως ξέρει τι αξίζει η δημοτική του γλώσσα κι άμα δεν ντρέπεται γι’ αφτή τη γλώσσα, βλέπουμε πως τόντις είναι έθνος. Πρέπει να μεγαλώσει όχι μόνο τα φυσικά, μα και τα νοερά του τα σύνορα. Γι’ αφτά τα σύνορα πολεμώ.»
Ο Παλαμάς εντόπισε και κατέγραψε τις ψυχαρικές ιδέες για να γνωστοποιηθούν: «Ο Ψυχάρης θρησκολάτρης πια εθνικιστής αντιμπολσεβικιστής φανατικός, τη δηλώνει την εγκάτων του την πίστη: «Ο μεγάλος πόλεμος μας άλλαξε τις νοοτροπίες μας». Πως να μην αναφέρω το εξαιρετικό νόημα του εθνικισμού από το έργο του Ψυχάρη που θυμίζει έντονα την απάντηση του Σωκράτη στον Κρίτωνα: «Όποιος θυσιάζεται για την πατρίδα και δουλέβει για το έθνος, όποιος φανεί μεγάλος, όποιος υψωθεί, μήτε πατέρα, μήτε μάνα, μήτε παιδιά, μήτε φίλους πρέπει να ’χει. Αλάκαιρο τον παίρνει η πατρίδα. Τον έχει μοναχή της, με σιδερένιο χέρι τον αρπάζει και τον κάνει δικό της — ίσα με τον τάφο και παρέκει… Τι κρύο, τι ψυχρό, τι έρημο πράμα που είναι η δόξα!»
Στο σχολείο μας δίδασκαν Κείμενα Λογοτεχνίας αλλά δε μιλούσαν ποτέ για τις ιδέες του Παλαμά, του Βαλαωρίτη, του Παπαδιαμάντη ή του Μυριβήλη και του Καρκαβίτσα. Πόσοι γνωρίζουν ότι ο Μυριβήλης ήταν εθνικιστής; Ας δούμε τι έγραφε το 1915 στην εφημερίδα «Σάλπιγξ» σε άρθρο με τίτλο «Πρώτα εθνικισταί»: «Πρώτα απ’ όλα είµαστε Ρωµιοί Εθνικιστές […] και έπειτα, αν µας µένει περιθώριο, γενόµαστε αν θέλετε και ρουαγιαλίστες και δηµοκράτες και σοσιαλιστές και όλα τα ρέστα της πατάτας. Τάλλα όλα είναι γκεβεζελίκια ανάξια συζητήσεως, αν δεν είναι ψυχοπάθειες νοσηρές, και αν δεν είναι δηµοκοπίες».
Και για τον Καβάφη μόνο ξερή ανάλυση στίχων και ποιητικής τεχνικής, κούφια φιλολογία μας δίδαξαν: «Αν και έζησα όλες τες συγκινήσεις των πολέμων του ’12 και του ’13, και συχνά αργά τα βράδυα κατέβαινα απ’ το σπίτι να μάθω τίποτα νεώτερο για τα Ιωάννινα, σχετικώς δεν έγραψα ούτε ένα στίχο. Δεν είμαι ποιητής πατριώτης, αλλά φυλετικός. Και εννοώ με την λέξη φυλετικός, την πλήρη αποκατάσταση της ελληνικής φυλής. Δηλαδή να προσαρτηθεί στην σημερινήν Ελλάδα κάθε μέρος με ελληνική συνείδηση, όπως λ.χ. ο Πόντος και τα παράλια της Μικράς Ασίας».
Ακόμα κι ο Ελύτης δήλωνε φυλετική συνέχεια του Ελληνισμού την οποία ένιωθε στο αίμα του: «Συμβαίνει να είμαι όχι συμπτωματικά μόνον αλλά και οργανικά Έλληνας· από την άποψη ότι κατοικώ το ίδιο ανάλλαχτον ομηρικό τοπίο και ότι έχω στο αίμα μου τον Πλάτωνα. Αυτός είναι ο λόγος που μ’ έκανε από μιας αρχής να καταδικάζω μέσα μου ολόκληρο το συγκρότημα των εκφραστικών τρόπων που η Αναγέννηση κληροδότησε στον δυτικό μας πολιτισμό.»
Κλείνω το παρόν άρθρο με κάτι που ανακάλυψα προχτές σε δημοσίευμα του κ. Χατζηγώγου και του αξίζουν πολλά συγχαρητήρια. Η πρώτη φορά που καταγράφηκε στα ελληνικά η λέξη «εθνικισμός» ήταν στην απολογία του Γ. Τερτσέτη το 1834, όπου δικάστηκε από την βαυαρική Αντιβασιλεία επειδή αρνήθηκε να καταδικάσει τον Κολοκοτρώνη σε θάνατο. Ιδού: «Ο Εθνικισμός μας, ώ Επίτροπε, είναι θεμελιωμένος εις τα αίματα οκτακοσίων χιλιάδων Ελλήνων φονευμένων εις τον Αγώνα. Και δεν ήτον θέλημα Θεού ημείς εις την 26 Μαΐου να φθάσωμεν εις τόσην αναισθησίαν, ώστε να εξαλείψει την λατρείαν του Εθνικισμού από τα σπλάγχνα μας η επωμίδα του υπουργού».
