Εξέτασε τα προηγούμενα και τα επακόλουθα καθενός έργου, και μετά ανάλαβέ το. Αλλιώς, πρόθυμα θα το αρχίσεις, αφού κανένα επακόλουθο δεν σκέφτηκες, και ύστερα, όταν θ’ αναφανούν κάποιες δυσχέρειες, θα το παρατήσεις ντροπιασμένος. Θέλεις να νικήσεις στους Ολυμπιακούς; Κ’ εγώ, μα τους Θεούς! Είναι κάτι κομψό. Αλλά σκέψου όσα προηγούνται και όσα ακολουθούν, και τότε ανάλαβε το έργο.
Πρέπει να πειθαρχείς, να τρέφεσαι με τ’ αναγκαία, ν’ απέχεις από τα γλυκίσματα, να γυμνάζεσαι αναγκαστικά, σε καθορισμένη ώρα, με καύσωνα, με ψύχος, να μην πίνεις ψυχρά ποτά, ούτε οίνο όποτε τύχει, να παραδώσεις απλά τον εαυτό σου στον γυμναστή σου, σαν σε ιατρό, κ’ έπειτα, στον αγώνα, θα υποσκάπτεσαι, κάποτε θα εξαρθρώσεις το χέρι σου, θα διαστρέψεις τον αστράγαλό σου, θα καταπιείς πολλή σκόνη, κάποτε θα μαστιγωθείς και, μετά απ’ όλα τούτα, θα νικηθείς. Αφού αυτά καλοσκεφτείς, αν ακόμη το θέλεις, ξεκίνα την άθληση.
Αν όχι, θα παλινωδείς σαν τα παιδιά, που πότε παίζουν τους παλαιστές, πότε τους μονομάχους, πότε σαλπίζουν, έπειτα παίζουν θέατρο. Έτσι κ’ εσύ: πότε είσαι αθλητής, πότε μονομάχος, έπειτα ρήτορας, έπειτα φιλόσοφος, αλλά τίποτε με όλη την ψυχή σου. Σαν πίθηκος, λοιπόν, μιμείσαι οτιδήποτε τύχει να δεις, και σου αρέσει το ένα μετά το άλλο, γιατί σε τίποτε δεν κατέληξες μετά από σκέψη, ούτε το εξέτασες από παντού, αλλά επιλέγεις άσκοπα και με ψυχή επιθυμία.
Έτσι και κάποιοι που είδαν έναν φιλόσοφο και που άκουσαν κάποιον να μιλά, όπως ο Ευφράτης – αν και ποιος δύναται να μιλήσει όπως εκείνος; — θέλουν και οι ίδιοι να γίνουν φιλόσοφοι. Άνθρωπε, πρώτα εξέτασε τι ακριβώς είναι αυτό το πράγμα. Έπειτα μάθε και την δική σου φύση: αν δύνασαι να το αντέξεις. Επιθυμείς ν’ ασχοληθείς με το πένταθλο ή με την πάλη; Δες τους βραχίονές σου, τους μηρούς, δοκίμασε την οσφύ σου.
Καθένας για κάτι άλλο γεννήθηκε.
Θεωρείς ότι, κάνοντας αυτά, με τον ίδιο τρόπο δύνασαι να τρως, με τον ίδιο τρόπο να πίνεις, ομοίως να ορέγεσαι, ομοίως να δυσαρεστείσαι; Πρέπει ν’ αγρυπνείς, να καταπονείσαι, ν’ απομακρυνθείς απ’ τους οικείους σου, να καταφρονηθείς από ένα παιδάριο, να καταγελαστείς απ’ όλους, να μειονεκτείς σε όλα, στις τιμές, στ’ αξιώματα, στην δικαιοσύνη, σε κάθε μικροπράγμα. Αυτά πρέπει να καλοσκεφτείς, αν θέλεις μ’ αυτά ν’ ανταλλάξεις την απάθεια, την ελευθερία, την αταραξία. Ειδεμή, μην τα πλησιάζεις, μην γίνεσαι σαν τα παιδιά: τώρα φιλόσοφος, ύστερα τελώνης, έπειτα ρήτορας, έπειτα επίτροπος του Καίσαρα. Αυτά δεν συμφωνούν μεταξύ τους.
Ένας άνθρωπος πρέπει να είσαι: αγαθός ή κακός. Ή το ηγεμονικό μέρος της ψυχής σου πρέπει να επεξεργάζεσαι ή τα εξωτερικά πράγματα. Ή για τα εσωτερικά πράγματα να εργάζεσαι ή για τα εξωτερικά. Δηλαδή: να κατέχεις ή θέση φιλοσόφου ή θέση κοινού ανθρώπου.
Επίκτητος, Εγχειρίδιο – Σύνοψη της στωϊκής φιλοσοφίας και ηθικής, εκδόσεις «Εκδοτική Θεσσαλονίκης»
