«Η Φιλοσοφία είναι παλαιότατη μεταξύ των Ελλήνων και περισσότερο στην Κρήτη και στην Λακεδαίμονα, και οι πιο πολλοί σοφιστές από όλα τα μέρη της βρίσκονται εκεί. Το αρνούνται όμως και προφασίζονται αμάθεια, για να μην φανερωθούν πως είναι ανώτεροι ως προς την σοφία των άλλων Ελλήνων, όπως ακριβώς οι σοφιστές που ανέφερε ο Πρωταγόρας, αλλά για να φαίνονται πως υπερέχουν στη μάχη και στην ανδρεία, με τη σκέψη πως αν φανερωθούν σε τι υπερέχουν, όλοι θα επιδοθούν σε τούτο, στη σοφία.
Τώρα όμως κρύβοντας το, εξαπάτησαν όσους λακωνίζουν στις πόλεις, και άλλοι τραυματίζουν τα ώτα τους μιμούμενοι εκείνους, και τυλίγονται με ιμάντες και ασχολούνται με τη γυμναστική και φορούν κοντά ενδύματα, με τη σκέψη πως οι Λακεδαιμόνιοι επικρατούν των Ελλήνων μέσω αυτών. Οι Λακεδαιμόνιοι όμως όταν θέλουν να συναναστραφούν εύκολα με τους σοφιστές που βρίσκονται σε αυτούς, και δυσαρεστούνται πλέον να τους συναναστρέφονται κρυφά, αποβάλλουν τους λακωνίζοντες τούτους και όποιον άλλο ξένο βρίσκεται εκεί και συναναστρέφονται τους σοφιστές διαφεύγοντας της προσοχής των ξένων. Δεν αφήνουν κανέναν νέο να πάει σε άλλες πόλεις, όπως ούτε και οι Κρήτες, ώστε να μην λησμονούν όσα τους διδάσκουν αυτοί. Σ’ αυτές τις πόλεις, άλλωστε, περήφανοι δεν είναι μόνο οι άνδρες για τη μόρφωσή τους, αλλά και γυναίκες.
Μπορείτε να καταλάβετε ότι λέω την αλήθεια γι’ αυτά και ότι οι Λακεδαιμόνιοι, στη φιλοσοφία και τους λόγους, είναι άριστα εκπαιδευμένοι, με τον εξής τρόπο: αν κάποιος, πράγματι, θελήσει να συζητήσει με τον πιο ασήμαντο Λακεδαιμόνιο, στα λόγια, στην αρχή, θ’ ανακαλύψει ότι φαίνεται ασήμαντος∙ όμως έπειτα, σε ανύποπτο σημείο της συζήτησης, ρίχνει, σαν κάποιος ικανός ακοντιστής, μια φράση αξιόλογη, σύντομη και νευρώδη, ώστε εκείνος που μαζί τους συζητεί να μη φαίνεται καθόλου καλύτερος από παιδί.
Κάποιοι, λοιπόν, και σύγχρονοι και παλαιότεροι, κατάλαβαν ακριβώς ότι το λακωνίζειν πολύ μάλλον είναι φιλοσοφία παρά φιλογυμναστική, γιατί γνωρίζουν ότι τέτοια λόγια, μόνο ο τέλεια πεπαιδευμένος άνθρωπος μπορεί να πει.
Σ’ αυτούς ανήκει κι ο Θαλής ο Μιλήσιος κι ο Πιττακός ο Μυτιληναίος κι ο Βίας από την Πριήνη κι ο Σόλων ο συμπολίτης μας κι ο Κλεόβουλος από την Λίνδο και ο Μύσων από τις Χηνές· έβδομον μαζί τους λογαριάζουν τον Χίλωνα τον Λακεδαιμόνιο. Όλοι αυτοί ήταν ζηλωτές και εραστές και μαθητές της Λακεδαιμόνιας παιδείας. Απόδειξη ότι κάτι τέτοιο ήταν η σοφία τους είναι οι σύντομες φράσεις, οι αξιομνημόνευτες που έχει πει ο καθένας τους και που, αφού συγκεντρώθηκαν όλοι αυτοί, τις έκαναν κοινό αφιέρωμα στον Απόλλωνα, στο ναό του στους Δελφούς, σαν τον πρώτο καρπό της σοφίας τους, γράφοντας τα επιγράμματα που όλοι υμνούν, «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» και «ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ».
Τώρα, για ποιο λόγο τα λέω αυτά; Επειδή αυτός ήταν ο τρόπος των παλαιών της φιλοσοφίας, μία κάποια λακωνική βραχυλογία».
Από το έργο του Πλάτωνος «Πρωταγόρας»
Ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος ήταν ένας εκ των επτά σοφών και τα αποφθέγματα του αποτελούν μέρος των Δελφικών Παραγγελμάτων. Πιο γνωστά είναι το «Μηδέν άγαν» και «Γνώθι σαυτόν». Έζησε γύρω στο 600 π.Χ. Ακολουθούν αποφθέγματα του:
Να αποφεύγεις την αδικία.
Όταν αδικείσαι, να είσαι διαλλακτικός, όταν υβρίζεσαι, να τιμωρείς
Όταν αδικείσαι, να δείχνεις διαλλακτική διάθεση· όταν σου συμπεριφέρονται υβριστικά, να ζητάς εκδίκηση.
Να είσαι αδιάφθορος στους ελέγχους σου.
Να κάνεις οικονομία στον χρόνο σου (ή) Να ξοδεύεις με σύνεση τον χρόνο σου.
Να μη λες ψέματα.
Μη δίνεις ασυδοσία στα παιδιά σου.
Να τιμάς τους φίλους σου.
Να περιποιείσαι τους φίλους σου.
Να μην εμπιστεύεσαι την τύχη.
Δυσκολότατο είναι να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του. Διότι κάθε ένας, λόγω του εγωισμού του, προσθέτει πολλά καλά στο άτομό του (που δεν τα έχει).
Απέναντι στους σκαιούς ανθρώπους να μένεις ήρεμος, για να σε ντρέπονται μάλλον παρά να σε φοβούνται.
Απέναντι στους σκαιούς ανθρώπους να μένεις ήρεμος, για να σε ντρέπονται μάλλον παρά να σε φοβούνται.
Να κυβερνάς και να προστατεύεις το σπιτικό σου.
Ο Άρχων πρέπει τίποτα να μην σκέπτεται σαν θνητός, αλλά σαν αθάνατος.
Να μακαρίζεις και να θεωρείς ευτυχή αυτόν που έχει πεθάνει.
Άριστη είναι η πολιτεία που υπακούει πάρα πολύ στους νόμους και πολύ λίγο στους ρήτορες.
Να τρέχεις κοντά στους φίλους σου ταχύτερα όταν αυτοί δυστυχούν, παρά όταν ευτυχούν.
Σοφό είναι ό,τι είναι σαφές.
Να προσέχεις τα γύρω από σένα.
Να σέβεσαι τους γεροντότερους.
Να ενεργείς με ταχύτητα.
Να είσαι ήρεμος.
Να συμπονείς εκείνον που έχει δίκαιο.
Όταν πίνεις, μη λες πολλά· θα κάνεις λάθη.
Να είσαι νομοταγής, να υποτάσσεσαι στους νόμους.
Να μισείς τη ντροπή.
Να συγκρατείς την οργή σου.
Μηδέν άγαν.
Μη βιάζεσαι όταν μιλάς.
Μην απειλείς κανέναν.
Μη μιλάς απειλητικά στους ελεύθερους ανθρώπους, γιατί δεν είναι δίκαιο.
Να μισείς (να αποφεύγεις) τους κόλακες.
Να εξετάζεις τον χαρακτήρα.
Να αποφεύγεις την ηδονή.
Να προτιμάς την ζημιά, από το ανέντιμο κέρδος. Γιατί η μεν ζημιά θα σε λυπήσει μία φορά, ενώ δεύτερο θα σε λυπεί συνεχώς.
Ο Δίας ταπεινώνει αυτούς που υπερηφανεύονται και τους ταπεινούς τους εξυψώνει.
Να τιμωρείς τους εχθρούς.
Να αγαπάς την αλήθεια.
Να ωφελείσαι από την απομόνωση.
Η γλώσσα σου να μην προτρέχει της διανοίας σου.
Να αποφεύγεις τα ενέχυρα.
Ο χρυσός ελέγχεται πάνω σε πέτρινα ακόνια, δίδοντας έτσι απόδειξη της γνησιότητάς του. Πάνω όμως στον χρυσό, η λογική ελέγχει τον χαρακτήρα των καλών και των κακών ανθρώπων.
Να καλλιεργείς τον εαυτό σου.
Μην περηφανεύεσαι για τη σοφία σου.
Να τιμάς τους γονείς.
Γνῶθι σαυτόν
Να μη λες αυτά που δεν (πρέπει να) λέγονται.
Ο γάμος σου να είναι λιτός.
Να τιμάς τα γηρατειά.
Να είσαι ενάρετος.
Κάμε κτήμα σου την αλήθεια.
Να αποφεύγεις την ανηθικότητα.
Όταν αδικείσαι, να είσαι διαλλακτικός, όταν υβρίζεσαι, να τιμωρείς.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:
Αίας Δάλιος
